انواع فاضلاب
فهرست مطالب
انواع فاضلاب ها به طور کلی به سه دسته تقسیم میشوند
- فاضلاب خانگی
- فاضلاب صنعتی
- فاضلاب سطحی
فاضلاب خانگی
این فاضلاب از قسمتهای بهداشتی منازل از قبیل توالت، دستشویی، حمام و … حاصل میشود. خواص این فاضلاب ها مشابه است و فقط در هر منزل سرانهی آن متفاوت است.
در فاضلاب شهری علاوه بر فاضلاب منازل، فاضلاب فروشگاه، تعمیرگاه و کارگاه و رستورانها نیز مشاهده میشود. به همین دلیل با توجه به نوع و تعداد موارد مذکور ممکن است نوع فاضلاب در شهر تغییر کند.
مشخصات فاضلاب خانگی
رنگ: با توجه به رنگ فاضلاب میتوان به تازه بودن فاضلاب پی برد چراکه فاضلاب خانگی تازه دارای رنگ خاکستری است و پس از مدتی که از تولید آن میگذرد رنگ آن تیره و سیاه میشود.
بوی فاضلاب: فاضلاب تازه بوی قابل تحمل تری دارد ولی باگذشت زمان بوی غیر قابل تحملی دارد. اگر شرایط بیهوازی برای فاضلاب به وجود آید در اثر فعالیتهای بیهوازی گاز H2S تولید میکند که بوی بسیار بدی دارد. اگر شرایط هوازی به وجود آید به جای گاز H2S گاز کربن دی اکسید تولید میشود که بویی ندارد.
درجه اسیدی: معمولاً فاضلاب خانگی خنثی و کمی مایل به قلیایی بودن میباشد. در اثر ماندن و تولید گازهای اسیدی PH فاضلاب کاهش مییابد.
دمای فاضلاب: به دلیل رخداد واکنش بیوشیمیایی و شیمیایی در فاضلاب معمولاً دمای فاضلاب بیشتر از درجه حرارت آب در همان محیط است. درجه حرارت فاضلاب در سردترین روز سال از 10 درجه سانتیگراد کمتر نمیشود.
وزن مخصوص فاضلاب: به دلیل وجود برخی گازها در فاضلاب و اینکه مواد داخل فاضلاب سبک میباشند، وزن مخصوص کمتری نسبت به آب دارد ولی عموماً همان عدد یک گرم بر سانتیمتر مکعب در نظر گرفته میشود.
مواد خارجی فاضلاب: مواد موجود در داخل فاضلاب اغلب به صورت محلول و غیر محلول میباشد که 0.1 درصد کل فاضلاب را تشکیل میدهد و مابقی مربوط به آب است.
موجودات زنده: در داخل فاضلاب علاوه بر مواد اشارهشده در قسمت قبل، تعداد بسیار زیادی موجودات زنده میکروسکوپی میباشد از قبیل ویروس، باکتری، میکروب.
انواع فاضلاب خانگی
املاک تجاری، صنعتی و مسکونی برای سلامت، بهداشت و زیبایی به سیستم های تامین آب شیرین و دفع فاضلاب خانگی وابسته هستند. دو نوع فاضلاب وجود دارد .
- آب سیاه: حاوی مواد زائد انسانی و پاتوژن های مضر است.
- آب خاکستری: شامل تخلیه آب از منابعی مانند دوش، سینک و ماشین لباسشویی است. اگرچه آب خاکستری برای نوشیدن به اندازه کافی تمیز نیست، اما حاوی پاتوژن های مضر نیست.
آب سیاه
در میان انواع فاضلاب خانگی بلک واتر یا آب سیاه به فاضلابی اطلاق می شود که شامل مدفوع انسان، ادرار و سایر مواد از توالت یا ادرار است. این فاضلاب تصفیه نشده از حمام یا مکان های استفاده به مناطق مهار هدایت می شود. این نوع آب همچنین ممکن است حاوی مواد شیمیایی مضر، رواناب یا مواد سمی باشد. بلک واتر حاوی باکتریها، تک یاختهها، ویروسها و سایر عوامل بیماریزا است که میتوانند با تماس با پوست یا خوردن آب باعث بیماری یا بیماری شوند.
آب خاکستری
آب خاکستری به تخلیه آب غیر خطرناک از سایت های خانگی و تجاری، از جمله خانه ها، ساختمان های آپارتمانی، بیمارستان ها و ساختمان های اداری اشاره دارد. این آب فاضلاب خانگی معمولاً از دوش، سینک ظرفشویی، ماشین ظرفشویی و سایر منابعی که با فضولات انسانی تماس نداشته اند، می آید.
آب خاکستری ممکن است حاوی روغن های حاصل از پخت و پز یا پوست انسان، مو، صابون یا تکه های غذا باشد. معمولاً حاوی غلظت عوامل بیماری زایی که آب سیاه دارد نیست. با این حال، می تواند حاوی مقادیر کمی از آلاینده ها باشد و در صورت استفاده و نوشیدن باعث بیماری شود.
فاضلاب صنعتی
این نوع از فاضلاب ها متغیرترین نوع فاضلاب میباشد به این دلیل که هر کارخانه و صنایع با توجه به ماهیت فاضلاب تولیدی خود، دارای شرایط خاص از فاضلاب میباشد. لذا مهمترین عواملی که میتواند فاضلاب کارخانهها را از فاضلاب خانگی متمایز میکند عبارتند از:
- امکان وجود مواد و ترکیبات شیمیایی
- خاصیت خورندگی
- خاصیت قلیایی یا اسیدی زیادی دارد.
- امکان وجود میکرو ارگانیسمها در آنها کم است.
شایانذکر است که تنها فاضلاب خروجی از بخش خنک کننده های تمامی کارخانهها ماهیت مشابهی دارند.
ویژگی فاضلاب برخی از فاضلاب رایج در صنعت به شرح زیر است:
فاضلاب صنایع لبنی
این صنایع یکی از عمدهترین صنایع هر کشور محسوب میشود که فاضلاب تولیدی بالایی نیز دارد. از عمدهترین ویژگی این فاضلاب میتواند به موارد زیر اشاره کرد:
- فاضلاب این صنایع اغلب حاوی ذرات ریز شیر میباشد.
- این فاضلاب سرشار از چربی، پروتئین و کربوهیدرات است
- نیتروژن بسیار کمی دارد.
فاضلاب لبنیات از بخشهای مختلف صنایع لبنی مانند کارخانههای پنیر و کره، کارخانههای بستنی و کارخانههای شیر تغلیظ شده، کارخانههای دریافت و بطریسازی تولید می شوند.
در کارخانه ساخت پنیر، پنیر در انواع قالب های بزرگ و متفاوت تولید می شود، بنابراین به همراه آن مقدار زیادی فاضلاب نیز تولید می شود. مرحله اولیه ساخت کشک است. کشک با عملیات مکانیکی از آب پنیر جدا شده و خشک می شود. سپس، به کشک نمک اضافه کرده و متراکم می کنند و در نهایت پنیر را تولید می کنند. در طی این فرآیند مقدار زیادی فاضلاب تولید می شود که یا دفع می شود و یا می توان مجدداً برای تولید پنیرهای دیگر از آن استفاده کرد.
برای تولید کره، خامه اصلی ترین ماده خام مورد استفاده است. در طول تولید، خامه سانتریفیوژ شده و به کره تبدیل می شود و شیر کره در نهایت به عنوان فاضلاب تخلیه می شود. به همین ترتیب در تولید ماست و بستنی نیز مقدار زیادی فاضلاب تولید می شود. در بخش بطری و دریافت، از آب برای تمیز کردن ظروف و فرآیندهای استریل کردن استفاده می شود.
آخرین بخش نیز تصفیه فاضلاب بهداشتی است که مستقیماً به فاضلاب متصل می شود. به طور کلی، واحد صنایع لبنی فاضلاب زیادی از قسمت های مختلف مانند قوطی های شیر، فرآیند شستشو، تهیه کره از کشک، پنیرسازی، شیر فاسد، نشت آب و شیر خطوط لوله، تمیز کردن کف، مواد پاک کننده برای تمیز کردن لبنیات تولید می کند.
فاضلاب پالایشگاه و پتروشیمی
پالایشگاه ها یکی از پرمصرف ترین محیط های صنعتی از نظر مصرف آب می باشند و فاضلاب خروجی از آنها بالاترین سطح آلودگی را به خود اختصاص می دهند. در فرآیند استخراج نفت از چاه به منظور بالا بردن بهره وری مقدار زیادی آب وارد چاه شده و همراه با نفت از آن خارج میشوند. پس از استخراج آب از نفت جدا شده و مجدد برای استخراج های بعدی وارد چاه می گردد. علاوه براین، ذرات روغنی بسیار زیادی در پالایشگاه ها به مرور در مراحل مختلف از قبیل شستشو و غیره وارد آب شده و منجر به آلوده شدن آنها می گردد که به شدت سلامت آبزیان و محیط زیست را با چالش مواجه می کند. به همین دلیل لازم است فاکتورهای مختلف از bod و COD در حد استاندارد قرار گیرند.
با تصفیه پساب های نفتی و روغنی در واقع تلاش میشود تا امولسیون روغن/آب در پساب های پالایشگاه ها که حدود 100 تا 1000 میلی گرم بر لیتر می باشد، به 10 میلی گرم بر لیتر کاهش یابد. برای این منظور از روش های مختلفی از قبیل تصفیه فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی استفاده میشود. البته لازم به ذکر است که در روش های سنتی نمی توان هیدروکربن های آلیفاتیکی و آروماتیکی را حذف نمود. به همین دلیل شیوه های مختلفی هر ساله برای این منظور معرفی میشوند.
این فاضلاب به شدت آلوده است و دارای مقادیر زیاد چربی و روغن است. لذا لازم است تا از پکیج های چربی گیر قبل از شروع عملیات تصفیه استفاده شود. فاضلاب این صنایع غنی از مواد کربن است و نیتروژن و فسفر کمی دارد.
فاضلاب بیمارستان
در سال های اخیر، بیمارستان ها مصرف کنندگان قابل توجهی از آب در روز هستند و تولید چند برابر فاضلاب از بیمارستان ها به دلیل توسعه در حوزه پزشکی در حال افزایش است. بنابراین استفاده از سیستمهایی نظیر پکیج تصفیه فاضلاب بیمارستان کاملا ضروری است. فاضلاب بيمارستان ها حاوی آلايندههاي عفونی و خطرناک است که بايد قبل از تخليه آن در محیط زیست، تصفيه گردد.
دستگاههای تصفیه فاضلاب بیمارستانی از چند واحد مجزا و در قالب یک سیستم تجمیع شده تشکیل میشود که در حجم های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. این دستگاهها اغلب به صورت فلزی یا پلی اتیلنی پیش ساخته به جای سیستم های سنتی مورد استفاده قرار میگیرد.
در اینگونه سیستم ها هر واحد به صورت مستقل و قابل دسترس برای اپراتور طراحی و اجرا می شوند. پکیج تصفیه فاضلاب بیمارستانی یک پساب خروجی با کیفیت و استاندارد را ایجاد می نماید و به دلایل متعدد این روش به سایر روش ها برتری های زیادی دارد.
بطور کلی فاضلاب بیمارستانی به عنوان ترکیب پسماندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خروجی از فاضلاب درمانگاهها، بیمارستانها و… تعریف می شود. فاضلاب بیمارستانی فاضلابهایی است که در مقادیر بیشتر از تمام واحدهای بیمارستانها از جمله اورژانس، کمکهای اولیه، اتاق عمل، درمان دارویی، آی سی یو، آزمایشگاههای شیمیایی و بیولوژیکی، رادیولوژی، ناهار خوری و فعالیتهای رختشویی نسبتاً بیشتری تولید می شود.
از آنجا كه فاضلاب بيمارستانی شامل اجزاي مختلف بالقوه خطرناك است كه با آلاينده آبهای سطحي و زيرزمينی خطرات زيادي را براي انسان و محيط زيست به وجود خواهد آورد. از این رو تصفیه فاضلاب بیمارستانی مورد نیاز است.
از مهم ترین و اصلی ترین فاکتورها که لازم است در بررسی ویژگی های فاضلاب بیمارستانی به آن توجه شود، کیفیت آنها می باشد. منظور از کیفیت در اینجا نوع و مقدار مواد آلاینده موجود در پساب ها می باشد که به کمک فاکتورهایی مانند TSS، BOD و غیره تعیین میشوند. در یک تقسیم بندی کلی می توان مهم ترین عواملی که باعث میشوند تا تغییراتی در مشخصات فاضلاب های بیمارستانی ایجاد شود را در گروه های زیر تقسیم بندی نمود:
- مواد رادیواکتیو که از طریق ادرار بیمارانی در بخش های پرتودرمانی و شیمی درمانی تولید میشوند
- باقی مانده مواد دارویی موجود در بدن بیماران که از طریق ادرار دفع میشوند
- مواد ضد عفونی کننده و دترجنت های استفاده شده در اتاق عمل و شستشوی سالن ها و غیره
- ذرات کلوئیدی و روغنی تولید شده در واحد آشپزخانه بیمارستان
- مواد شوینده و ضد عفونی کننده و کلر استفاده شده در واحدهای لباسشویی بیمارستان
- هورمون های جنسی وارد شده از بخش های مختلف واحدهای زایشگاه و سرویس های بهداشتی و غیره
- جیوه استفاده شده در واحدهای دندان پزشکی
بر همین اساس در پساب های بیمارستانی حجم بالایی از مواد آلی و غیر آلی محلول و غیرمحلول موجود می باشد که ورود آنها به طبیعت می تواند بیماری های زیادی را گسترش دهد. کیفیت پساب های واحدهای درمانی با توجه به اینکه از کدام بخش ها تولید شده اند متفاوت می باشد و آلاینده های موجود در آنها با هم فرق دارد.
فاضلاب کشتارگاه (صنایع حاوی خون)
پساب بدست آمده از مراحل نگهداری، ذبح، پوست کنی و خالی کردن روده و معده، بسته بندی و شستشوی سالن های کشتارگاه ها با مواد آلی، خون، چربی و میکروارگانیزم های متعدد و مواد جامد زائد ترکیب شده و یکی از آلوده ترین فاضلاب ها را در نهایت تولید می کند. ورود این مواد به محیط زیست منجر به شیوع بیماری های واگیردار می گردد. به همین منظور لازم است تصفیه فاضلاب کشتارگاه با روش های مختلف بیولوژیکی و شیمیایی انجام شود. به عبارت دیگر، عدم توجه به ین مسئله می تواند خطر و تهدیدی جدی برای طبیعت به شمار رود. فاضلاب این صنایع حاوی خون و پروتئین میباشد. وجود خون در این فاضلاب مانع بزرگ برای تصفیه محسوب میشود و تصفیه آن کار بسیار دشواری است. BOD این واحدها بسیار بالا است. نوع مواد آلاینده موجود در فاضلاب های کشتارگاهی به گونه ایست که نه تنها به روش های بیولوژیکی برای حذف مواد آلی نیاز می باشد، بلکه لازم است فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی نیز بر روی آنها اجرا گردند.
فاضلاب سطحی
مجموعه آب های جمع آوری شده از شستشوی سطوح، آب باران و غیره که بر روی خیابان ها جاری می باشند گفته میشود. این گروه از فاضلاب ها مواد آلاینده کمتری نسبت به نوع صنعتی و بیمارستانی دارند.این فاضلاب ها عمدتا ناشی از با رندگی ها و ذوب یخها و برفهای نقاط بلند هستند. این فاضلاب ها به علت جریان در سطح زمین و تماس با آشغالها و مواد آلوده روی زمین و شستن سطح خیابانها و پشت بام های آلودهشده و مقداری مواد آلی و معدنی در آنها وجود دارد. از این رو در شروع بارندگی درجهی آلودگی فاضلاب های سطحی زیاد و پس از پاک شدن سطحهای بارش، مقدار آلودگی آنها کاسته میشود.
بیشترین مواد خارجی را در این پکیج تصفیه فاضلاب مواد معدنی تشکیل میدهد. همچنین پس ماندهی ذرات گیاهی و حیوانی و مواد نفتی و دوده نیز در این فاضلاب ها مشاهده میشود.